ŞİRKETLERİN ÖMRÜNE DAİR DOĞRULAR VE YANLIŞLAR
Dr. Rıdvan YAKA
Son yıllarda kişilerin doğum, yaşam süresi ve ölüm kayıtlarına hakkında kamu kurumları tarafından önemli bilgi kaynakları oluşturulmuş ve düzenli şekilde kamuoyu ile paylaşılmaktadır. Ekonomik faaliyetleri yürüten şirketler için maalesef aynı olumlu gelişmeler elde edilememiştir.
Ticaret Bakanlığının 2020 yılı Ocak ayı veri bültenine göre Türkiye’de sırasıyla; 849.262 adet limited şirket, 140.478 adet anonim şirket, 11.382 adet kolektif şirket ve 2.018 adet komandit şirketin aktif olarak faaliyet göstermektir.
Ülkemizde sayıları bir milyona yaklaşan anonim ve limited şirket varken, şirket kayıtlarına ilişkin verileri tutan kamu kurumlarında ve meslek kuruluşlarında şirket ömürlerine ilişkin bilgi son derece yetersizdir. Bu konudaki doğru, güncel ve güvenilir bilgi boşluğu bilimsel olmayan açıklamalar, röportajlarla doldurulduğu gözlenmektedir.
Şirketlerin ortalama ömrüne dair yanlışları belirli başlıklarda gruplayacak olursak;
· Siyasetçi ve gazetecilerin herhangi bir kaynak belirtmeden ülkemizdeki şirketlerin ömür ortalamalarına dair açıklama yapmaları, röportaj vermeleri veya köşe yazıları yazmaları,
· Ulusal ve uluslararası kuruluşların araştırma sonuçları kaynak gösterilerek hazırlanan yazılarda veri kaynakları ile çelişen bilgiler verilmesi,
· Meslek odalarının ve dernek yöneticilerinin kaynak göstermeden veya kendi üye kayıtları üzerinden ürettikleri verileri ülke sonucu gibi gösteren açıklamaları,
· Küçük örneklemlerle yapılan saha araştırması sonuçlarının ülke sonucuymuş gibi verilmesi,
· Kaynağı bilimsel olmayan verilerle hazırlanmış çalışmaların tezlerde ve kitaplarda kaynak olarak gösterilmesi,
· Yabancı ülkelere ait şirket ömrüne dair bilgilerin Ülkemizin bilgisi gibi kullanılması,
Yukarıdaki başlıklarda ülkemizdeki şirketlerin ortalama ömürleri hakkında; 5 yıl, 8 yıl, 12 yıl, 12,5 yıl, 13 yıl, 18,2 yıl, 20-30 yıl, 24 yıl, 25 yıl, 24-25 yıl civarı, 25-30 yıl arası, 30 yıl, 34 yıl, 35 yıl, 30-40 yıl arası olmak üzere 15 ayrı iddia tespit edilmiştir. Muhtemeldir ki bilimsel temele dayanmayan başka rakamlar da bulunabilir.
Şirketlerin ortalama ömrüne ilişkin en doğru bilgiler Türkiye İstatistik Kurumunun İş Kayıtları Sisteminden üretilen analiz sonuçları olup, diğer bir veri kaynağı da; Borsa İstanbul Anonim Şirketi verileridir. Bu iki kaynaktan elde edilen verilerle Türkiye’de anonim ve limited şirketlerin ortalama ömrü ile Borsa’ya kote şirketlerin ortalama ömür çizgisi aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
Şekil: BİST şirketleri, tüm anonim ve limited şirketlerin ömür ortalamasının
karşılaştırılması
Halka açık anonim şirketlerin ortalama ömrü; Borsa’nın ilk faaliyete başladığı 1986 yılında ortalama 22 yıldan artan bir eğimle 2020 yıl sonu itibariyle 35,3 yıla ulaşmıştır. Oysa Ülkemizdeki tüm anonim şirketlerin 2006 yılında 14,6 yıl olan ortalama ömrü, 2014 sonu itibariyle 9,9 yıla düşmüştür. Yine aynı dönemde limited şirketlerin ortalama ömrü ise 2006 yılında 11,9 yıldan 2014 sonu itibariyle 9 yıla düştüğü görülmektedir. Yukarıdaki veriler göstermektedir ki; halka açık anonimler şirketler, diğer anonim şirketlerle, limited şirketlerin ortalama ömürlerinin üç katından daha fazla uzun ömre sahiptirler.
“Şirketlerin Ömrüne Dair Doğrular ve Yanlışlar” başlıklı makalenin tam metnini https://dergipark.org.tr/tr/pub/19maysbd/issue/60959/851806 linkinden inceleyebilirsiniz.